Θεοφάνης Μαλκίδης
1.Τα οδωνύμια και η ιστορική μνήμη
Τα οδωνύμια, τα ονόματα των οδών, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της πολιτισμικής μας κληρονομιάς και ταυτότητας και συχνά αποδίδουν τιμή σε ένα πρόσωπο με προσφορά στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία. Έτσι, εκτός από την ονοματοδοσία των δρόμων με βάση τη λειτουργία τους, τη χωροθέτησή τους, ή ως αναφορά σε σημαντικά γεγονότα, στην καθημερινή ζωή και τις συνήθειες των κατοίκων (π.χ Αγοράς, Αγίου Γεωργίου, 25ης Μαρτίου κλπ), έχουμε και τις οδούς οι οποίες τιμούν σημαντικά πρόσωπα. Η σημασία των οδωνυμίων είναι μεγάλη, καθώς λειτουργούν ως ζωντανές πηγές πληροφοριών. Μέσα από τα ονόματα των δρόμων, ανακαλύπτονται στοιχεία για την ταυτότητα, τον πολιτισμό, τις λειτουργίες, τις συνήθειες, που επικρατούσαν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, αλλά και για σημαντικά πρόσωπα. Τα οδωνύμια μπορούν να λειτουργήσουν ως ένα εργαλείο για την τοπική και ευρύτερη ιστοριογραφία, συμπληρώνοντας τα κενά που μπορεί να αφήνουν οι επίσημες ιστορικές πηγές, βοηθώντας στην κατανόηση του ιστορικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, ενισχύοντας την αίσθηση της ιστορικής συνέχειας και ταυτότητας.
2. Η απόδοση τιμής μέσα από τα οδωνύμια: η πρώτη οδός «Μιχάλη Χαραλαμπίδη» στην Ελλάδα
Η αποδεκτή από όλους θέση είναι ότι οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν αφήσει το αποτύπωμα τους και έχουν συμβάλει στην εξέλιξη όλων μας, θα πρέπει να τιμώνται.
Αφού, όπως θα έπρεπε, δεν συμβαίνει δυστυχώς αυτό εν ζωή, ας γίνεται τουλάχιστον μετά θάνατο και με οποιοδήποτε τρόπο που τιμά τη μνήμη ενός ξεχωριστού Έλληνα, του Μιχάλη Χαραλαμπίδη (Μ.Χ.). Η αρχή στην οφειλόμενη πράξη τιμής, σε ό,τι αφορά την ονοματοδοσία οδού, έγινε με την ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου της Αλεξανδρούπολης, της γενέτειρας του Μ.Χ., απόφαση με την οποία οδός της πρωτεύουσας του Έβρου θα φέρει το όνομα του αείμνηστου διανοούμενου και πολιτικού.
O Μ.Χ., γεννήθηκε την 5η Μαρτίου 1951 στην Αλεξανδρούπολη, από γονείς πρόσφυγες από τη Σάντα του Πόντου, οι οποίοι κατέφυγαν στο Αετοχώρι Αλεξανδρούπολης, μετά από τη Γενοκτονία.
Τα βιώματα, οι εμπειρίες της προσφυγικής και μετεμφυλιακής Ελλάδας, έχοντας γνώση ότι πολλά μέλη της οικογένειάς του Μ.Χ., δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας και άλλα τόσα πήραν μέρος στην αντίσταση στους κατακτητές, ήταν μερικά από τα ερεθίσματα της δράσης του που καθόρισαν τη μετέπειτα πορεία του. Το 1969 ο Μ.Χ., ολοκληρώνει τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και φεύγει στην Ιταλία, αρχικώς στο Πανεπιστήμιο της Πίζα για να σπουδάσει Ιατρική, ωστόσο μετά από δύο χρόνια εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης για να σπουδάσει πολιτικές και οικονομικές Επιστήμες, ενώ στη συνέχεια πραγματοποιεί μεταπτυχιακές σπουδές στην κοινωνιολογία.
Γίνεται μέλος του Συλλόγου Ελλήνων Σπουδαστών, μετέχει στον κεντρικό πυρήνα του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος και αναλαμβάνει παρά το νεαρό της ηλικίας του πρωταγωνιστικό ρόλο στην εκπροσώπηση του στην Ιταλία.
Η δράση του Μ.Χ., για τη Δημοκρατία και τον Ελληνισμό, γίνεται γνωστή στα όργανα του στρατιωτικού καθεστώτος, το οποίο μέχρι την πτώση του, τον κυνηγά ανηλεώς.
Ο Μ.Χ., συμμετέχει στην επταμελή ομάδα η οποία συνέγραψε την ιδρυτική διακήρυξη του ΠΑΣΟΚ (Μόναχο, Αύγουστος 1974) και από το 1977 εκλεγόταν συνεχώς μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑΣΟΚ, ενώ το 1994 εκλέχθηκε μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου, από το οποίο παραιτήθηκε μετά από ένα έτος, όπως σημειώνει ο ίδιος λόγω σοβαρών πολιτικών διαφωνιών.
Από το 1975 μηχανισμοί του ΠΑΣΟΚ, θέλουν να τον διαγράψουν, αλλά ο Ανδρέας Παπανδρέου ο οποίος τον εκτιμά ιδιαιτέρως συνεχώς θέτει βέτο, ενώ η δαμόκλειος σπάθη της διαγραφής του θα αιωρείται πάντοτε, λόγω των θέσεων του για τα εθνικά ζητήματα ( ελληνοτουρκική προσέγγιση, Ποντιακό, Ίμβρο και Τένεδο, Κωνσταντινούπολη, Οικουμενικό Πατριαρχείο, Αιγαίο, Θράκη, κ.ά ).
Ο Μ.Χ., επιστρέφει στην Ελλάδα από την Ιταλία το 1979, εγκαθίστανται στην Αθήνα και αναπτύσσει έντονη δράση σε διάφορους τομείς.
Η άνοδος στην εξουσία του ΠΑΣΟΚ το 1981, σηματοδοτεί πολλά για την Ελλάδα και για την κοινωνία της και ο Μ.Χ., αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που συντελούνται και προσεγγίζει με κριτική ματιά τις επιδιώξεις και τα συμφέροντα που εμφανίζονται μαζί με το ΠΑΣΟΚ. Η στάση του είναι μοναδική: ο Μ.Χ., δεν πήρε ποτέ κρατική θέση, δεν έγινε ποτέ βουλευτής ή υπουργός, παρότι είχε σχετικές προτάσεις από τον Ανδρέα Παπανδρέου και παραμένει ενεργό στέλεχος με προτάσεις για μία άλλη πορεία του κόμματος και της κυβέρνησης, για μία άλλη πορεία του Ελληνισμού.
Το εθνικό και το οικουμενικό, η ελληνικότητα και ο διεθνισμός, ο πατριωτισμός και η αλληλεγγύη στους λαούς οι οποίοι αγωνίζονται για την απελευθέρωσή τους, καθοδηγούν τον Μ.Χ.
Μία εκ των κορυφαίων δραστηριοτήτων του, αφορά την ανάδειξη της Γενοκτονίας του Ελληνισμού από την Τουρκία και την 24η Φεβρουαρίου 1994 η Βουλή των Ελλήνων, υιοθέτησε την πρότασή για την καθιέρωση της 19ης Μαΐου ως «Ημέρα Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου».
Η Τουρκία τον θεωρεί τον υπ΄ αριθμόν ένα εχθρό της, τον επικηρύσσει και όλο και πιο συχνά σενάρια δολοφονίας του έρχονται στην επιφάνεια. Καθοριστική είναι η (προφητική όπως ονομάστηκε) ομιλία του στο 4ο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ το 1996, ομιλία στην οποία αναφέρθηκε, προέβλεψε- αρκετοί έγραψαν ότι προφήτεψε- την οικονομική κρίση στην Ελλάδα: «Στο τέλος του κύκλου το 2004 ή το 2010 η Ελλάδα, αυτό που ονομάζω Τουρκομπαρόκ», θα γίνει «Βιλαέτι ή Γερμανικό Λάντερ».
Στην ίδια ομιλία, με την οποία θα γίνει ευρύτερα γνωστός, έκανε λόγο και για την πολιτική της Ελλάδας έναντι της Τουρκίας: «Δεν υπάρχει Κυπριακό πρόβλημα, δεν υπάρχει πρόβλημα Αιγαίου, δεν υπάρχει πρόβλημα Θράκης υπάρχει ένα πρόβλημα: Το τουρκικό πρόβλημα».
Την περίοδο μετά την κατάρρευση του διπολισμού, ο Μ. Χ., επαναφέρει τη σημασία της Θράκης και της Ελλάδας στο τοπικό, περιφερειακό και διεθνές περιβάλλον, προτείνει τον οδικό και σιδηροδρομικό άξονα καθώς και τον αγωγό πετρελαίου και φυσικού αερίου Αλεξανδρούπολης – Μπουργκάς, που παρακάμπτει την Τουρκία και τα Δαρδανέλλια και τη δημιουργία μίας νέας πόλης στα Θρακικά παράλια, της Ρωμανίας.
Εκτός από το Ποντιακό ζήτημα και τη διεθνοποίηση της Γενοκτονίας, δραστηριοποιείται για την Κύπρο και για το ζήτημα των αγνοουμένων, για την υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας στη Θράκη, στο Αιγαίο, τη Μακεδονία, του Ελληνισμού στη Βόρειο Ήπειρο, αναδεικνύει τους Ελληνόφωνους της Κάτω Ιταλίας. Γράφει για την ανάπτυξη, για τον αγροτικό και για τον τουριστικό τομέα, για τη γαστρονομία, για τις οδικές, λιμενικές, σιδηροδρομικές υποδομές, (ο ρόλος του στην κατασκευή της Εγνατίας οδού καθοριστικός), ενώ στο διεθνές περιβάλλον συνεχίζει τις πρωτοβουλίες για τους Κούρδους, τους Αρμενίους, τους Ασσυρίους. Ο Μιχάλης Χαραλαμπίδης ήταν ένας ενεργός διανοούμενος ακόμη και λίγες ώρες πριν περάσει στην αιωνιότητα, την 27η Μαρτίου του 2024. Οργάνωνε εκδηλώσεις, συζητήσεις, ομιλίες, παρουσιάσεις εντός και εκτός Ελλάδος και έθετε τα ζητήματα του Ελληνισμού και των λαών της περιοχής με θάρρος και παρρησία, γνώση και σκέψη, ανάλυση και βαθιά πολιτική συγκρότηση. Ήταν πολυγραφότατος και τα βιβλία του, τα οποία μεταφράστηκαν σε διάφορες γλώσσες, κοσμούν σήμερα δημόσιες βιβλιοθήκες και ιδιωτικές συλλογές.
3. «Η πολιτική θα είναι ιερή, ή δεν θα είναι πολιτική»
Ο Μ.Χ., υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα της ελληνικής πολιτικής και διανόησης, προτείνοντας ένα διαφορετικό πολιτικό και αναπτυξιακό πρότυπο στην Ελλάδα, στηριγμένο στην αυτόχθονη σκέψη, στην τοπική παραγωγή, την παράδοση και τον πολιτισμό, στην πολιτική ως ανώτερη τέχνη, που δεν γίνεται εργαλείο πλουτισμού και διαφθοράς. Όπως είπε και ο ίδιος στην τελευταία του ομιλία στην Αλεξανδρούπολη, «η πολιτική θα είναι ιερή, ή δεν θα είναι πολιτική».
Διατύπωσε έντονη κριτική στις ελίτ και τα (μη) κόμματα όπως τα αποκαλούσε της μεταπολίτευσης, για την εξάρτηση της χώρας και υποστήριξε την ανάγκη για μια εθνική στρατηγική ανεξαρτησίας και αυτονομίας. Προώθησε το ζήτημα της Γενοκτονίας, το Τουρκικό πρόβλημα, το νέο Ανατολικό Ζήτημα, δίνοντας πολιτικό περιεχόμενο, τονίζοντας τη σημασία της ιστορικής μνήμης και της αποκατάστασης της αλήθειας.
Αντιπροσώπευσε μια κριτική, αυτόνομη και πατριωτική φωνή στην ελληνική πολιτική και διανόηση, σκέψη και δράση, η οποία όχι απλώς δικαιώθηκε αλλά είναι προκλητικά επίκαιρη, ιδίως σε περιόδους κρίσης και αναζήτησης νέων μοντέλων ανάπτυξης και εθνικής αυτογνωσίας.
Ο λόγος, η πράξη, το έργο του Μ.Χ., άφησε μια μεγάλη κληρονομιά στην ελληνική πνευματική και πολιτική σκηνή, αναδεικνύοντάς τον ως μια προσωπικότητα με βαθιά επίδραση και διαρκή αξία. Από την πλούσια συγγραφική του παραγωγή μέχρι την ενεργό πολιτική του δράση, συνέδεσε τη ζωή του με την υπεράσπιση των ελληνικών συμφερόντων και υπήρξε ένας κορυφαίος διανοούμενος και οραματιστής, ανιδιοτελής, ιδεολόγος, αγωνιστής, Άνθρωπος και Έλληνας, του οποίου οι ιδέες και οι θέσεις του, το παράδειγμά του, ο πολιτικός του βίος και το πρότυπό του, θα συνοδεύουν και θα καθορίζουν τον Ελληνισμό!
Εν τέλει, όπως έγραψε ο ίδιος «η δική μου διανοητική συμβολή, προϊόν της τεσσαρακονταετούς σύγκρουσης με το μεταπολιτευτικό δεξιοαριστερό τέρας, αποτελεί μια μεγάλη συμβολή στην ανάκτηση της φωνής μας. Δύναμη Ενέργειας, μορφωτικό και πολιτικό κεφάλαιο για την διαδρομή μας στον νέο ιστορικό κύκλο»!