Και ¨γκιαούρικη¨ και ¨ωραία¨ Σμύρνη
……………..
…………….
Το Λιμάνι και η οδός Φρενκ
Η καρδιά της πόλης χτυπούσε στην οδό Φρένκ. Σε αυτό τον δρόμο πωλούνταν βαμβάκι από το Μάντσεστερ, μετάξι από το Λυών, ταφτάς από το St. Etienne, μούσλι από το St. Quintin, μαλλί από Roubaix και Remis, φέσια που ράβονταν στη Βοημία, καστορέλαιο προερχόμενο από το Μιλάνο, κινίνη και γαλαζόπετρα από Ιταλία και Γερμανία και τέλος μπαχαρικά από το Λονδίνο. Το λιμάνι της Σμύρνης μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα συνέχισε να είναι από τα σημαντικότερα εμπορικά λιμάνια όχι μόνο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Μεσογείου αλλά όλου του κόσμου. Συνέχιζε επίσης να υπάρχει και ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της πόλης. Κατά τη διάρκεια αυτών των ετών στη Σμύρνη υπήρχαν 35 εκδοτικοί οίκοι,30 καζίνο,57 ξενοδοχεία,150 σχολεία,81 φαρμακεία,15 νοσοκομεία και 269 ταβέρνες. Εκδίδονταν 11 εφημερίδες από τις οποίες οι 3 ήταν στα οθωμανικά ,οι 2 στα ελληνικά, οι 4 στα γαλλικά και η 1 στα ισπανικά ενώ παράλληλα εκδίδονταν και 2 περιοδικά από τα οποία το ένα ήταν στα αρμένικα και το άλλο στα ελληνικά.
Η ¨Ενωση και Πρόοδος¨ ( ΙΤC) και η εκδίωξη των Ρωμιών
Για αιώνες η οθωμανική αυτοκρατορία σεβόταν την πολυπολιτισμική, πολυγλωσσική, πολυθρησκευτική και πολυεθνική δομή της Σμύρνης. Αλλά μετά το περιστατικό της 31/3/1909, αυτό που απασχολούσε περισσότερο τα στελέχη του ITC που πλέον βάδιζαν στην εξουσία, ήταν το ερώτημα ¨Σε ποιόν ανήκει πραγματικά η Σμύρνη;¨
Στην πραγματικότητα, ο στόχος ήταν να εκδιωχθούν οι 120 χιλιάδες Ρωμιοί που βρίσκονταν στο Αϊβαλί, οι 90 χιλιάδες Ρωμιοί που βρίσκονταν στα Δαρδανέλια, οι 190 χιλιάδες Ρωμιοί που βρίσκονταν στη Σμύρνη, οι 130 χιλιάδες Ρωμιοί που βρίσκονταν στα Βουρλά και στο Τσεσμέ και εντέλει να εκτουρκιστεί και να εξισλαμιστεί εξολοκλήρου η περιοχή.
Σύμφωνα με τον ηγέτη της μυστικής οργάνωσης Teşkilat-ı Mahsusa (προγόνου της ΜΙΤ) της Ένωσης και Προόδου, τον Κουστσούμπαση Εσρέφ: ¨Η εκκαθάριση στην περιοχή του Αιγαίου θα γινόταν από τον διοικητή του Δ΄ Σ.Σ. του Γενικού Επιτελείου Τζαφέρ Ταγιάρ, που ελεγχόταν από τον Περτέβ Πασά(Ντεμιρχάν), ενώ ως διοικητικές αρχές θα λειτουργούσαν ο νομάρχης Σμύρνης ο Ραχμί Μπέι και ο εκτελεστικός διευθυντής του ITC Τζελάλ Μπαγιάρ.
Σύμφωνα με το σχέδιο, οι συμμορίες με επικεφαλής τον Κουστσούμπαση Εσρέφ έκαναν επιδρομές σε ελληνικά χωριά και Έλληνες νέοι που κρατούσαν όπλα στάλθηκαν στα τάγματα εργασίας (Αμελέ ταμπουρού). Για να επιταχυνθεί η φυγή, στα τζαμιά της ¨γκιαούρικης¨ Σμύρνης οι χοτζάδες κήρυτταν καλώντας σε μποϊκοτάζ αγορών από μη-μουσουλμάνους. Τα βράδια τα ελληνικά καταστήματα σημειώθηκαν με χρωματιστή μπογιά, ενώ όλα τα εγχώρια και ξένα ιδρύματα διατάχθηκαν να απολύσουν τους Ρωμιούς εργαζόμενους και έτσι ο στόχος επετεύχθη. Ένας από τους επικεφαλής της συμμορίας για την εκδίωξη των Ρωμιών, ο Γκαλιπ Χοτζά περιβόητος ως Τζελάλ Μπαγιάρ, στα απομνημονεύματα του που δημοσιεύθηκαν το 1967 είχε γράψει ότι μόνο από τη Σμύρνη και από την γύρω περιοχή πριν ακόμη από τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο είχαν εκδιωχθεί στην Ελλάδα 130.000 Ρωμιοί.
Το 1915 ο κύριος Ραχμή
Ο αρμένικος πληθυσμός της πόλης δεν ήταν στόχος αυτής της επιχείρησης αλλά σύμφωνα με τους επίσημους ιστορικούς δεν ήταν πλήρως απαλλαγμένος από την μετατόπιση του 1915.
Στο γράμμα που έγραψε ο νομάρχης της Σμύρνης κύριος Ραχμή στον στενό του φίλο Ταλάτ Πασά στις 26 Μαΐου του 1915, ανέφερε πως δεν έβρισκε σωστό άτομα που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Σμύρνη, που συνέβαλαν στην οικονομία και την παιδεία της χώρας, που βοηθάνε φτωχούς και μάλιστα ¨αισθάνονται πιο Τούρκοι από τους Τούρκους¨ να αποκόπτονται από τις οικογένειες τους και να στέλνονται σε ¨περιοχές όπου δεν μπορεί να ζήσει άνθρωπος¨ . Για αυτό και συναντήθηκε με τον Εμβέρ Πασά ζητώντας να εξαιρεθούν οι Σμυρνιοί Αρμένιοι από την μετατόπιση. Μάλιστα και με την στήριξη του Γερμανού στρατηγού Λίμαν Φον Σάντερς έγιναν λίγες εξορίες Αρμενίων από την Σμύρνη και μάλιστα διασφαλίστηκε και η επιστροφή κάποιων εξ αυτών.
Η φωτιά στη Σμύρνη το 1922
Στις 15 Μαΐου η Σμύρνη ρίχνοντας την πρώτη σφαίρα στους Έλληνες στρατιώτες ,που αποβιβαζόντουσαν εκεί, ξεκίνησε τον πρώτο Εθνικό Αγώνα, ενώ στις 9 Σεπτεμβρίου του 1922 έληξε ο Εθνικός αγώνας πάλι στη Σμύρνη . Αλλά η ευτυχία της απελευθέρωσης της πόλης διήρκεσε λίγο γιατί σύμφωνα με τους επίσημους ιστορικούς με την πυρκαγιά που ξεκίνησε στις 13 Σεπτεμβρίου του 1922 στην αρμενική συνοικία (Haynots) και με διαλειμματα διήρκεσε μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου, κάηκε όχι μόνο η αρμενική συνοικία αλλά και κάποια σημεία της συνοικίας Μορτάκια και της περιοχής/γειτονιάς Φρενκ. Η φωτιά που κατά κάποιο τρόπο σταμάτησε στα σύνορα της τουρκικής συνοικίας , εξαφάνισε 25 χιλιάδες σπίτια, επιχειρήσεις, εκκλησίες, νοσοκομεία, εργοστάσια, αποθήκες, ξενοδοχεία και εστιατόρια τα οποία βρίσκονταν σε έκταση 2.600.000 τετραγωνικών μέτρων. Ο αριθμός των Ρωμιών και των Αρμένιων, που οδηγούνταν στη Σμύρνη περνώντας μπροστά από τον τουρκικό στρατό, μαζί με τους κατοίκους της Σμύρνης ,ήταν περίπου 500 χιλιάδες αλλά από αυτούς μόνο οι 320 χιλιάδες έφυγαν με τα πλοία, ενώ οι 180 χιλιάδες με διάφορους τρόπους έχασαν την ζωή τους. Έτσι κατά κάποιον τρόπο η πόλη ¨απελευθερώθηκε¨ από μόνη της από τους μη-μουσουλμάνους κατοίκους της.
………………
………………
Αϊσέ Χουρ
Εφ. Ραντικάλ 31/3/2013