ΟΙ ΚΥΚΛΑΔΕΣ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΟΛΗ

Εφ. Αντιφωνητής   16-8-2011

Οἱ Κυκλάδες στήν ὀθωμανική Πόλη

Τό πῶς διαχειρίζεται τό ἑλλαδικό κράτος τήν ἀρχαία μας κληρονομιά εἶναι ἕνα μεγάλο θέμα πού πολλάκις ἔχει ἀναλυθεῖ ἀπό ἐγκυρότερους ἡμῶν. Πῶς ὅμως νά μήν σχολιάσει κανείς αὐτή τήν ἔκθεση ἑλληνικῶν ἀρχαιοτήτων στό Μουσεῖο τοῦ τουρκικοῦ (ἰδιωτικοῦ) Πανεπιστημίου Σαμπαντζῆ τίς μέρες αὐτές;

Στήν ἔκθεση τῆς Κων-σταντινούπολης, πού ξεκίνησε στίς 23 Μαΐου μέ τόν Γερουλάνο παρόντα καί θά διαρκέσει μέχρι τίς 28 Αὐγούστου, ὁ τίτλος εἶναι ἐξαιρετικά εὔγλωττος: «Ἀπέναντι, οἱ Κυκλάδες καί ἡ Δυτική Ἀνατολία κατά τήν 3η χιλιετία π.Χ.» Πρόκειται γιά ἕνα ἀκόμη στιγμιότυπο στήν μακρἀ προσπάθεια τῶν Τούρκων νά μιλήσουν ἔμμεσα γιά αὐτοχθονία τους στήν μικρασιατική γῆ καί νά ἐμφανιστοῦν ὡς νόμιμοι κληρονόμοι τῶν (ἑλληνικῶν καί μή) ἀρχαίων πολιτισμῶν της. Κάποια παλαιότερα δείγματα αὐτῆς τῆς τουρκικῆς πολιτικῆς (μέ τόν Κόρφμαν στήν Τροία, π.χ.) εἴχαμε σχολιάσει καί παλαιότερα, νέα ἀφορμή μᾶς δίνει ἡ παρούσα ἔκθεση, στήν ἐπιτυχία τῆς ὁποίας συμβάλλουν μέ δικά τους ἐκθέματα τό Ἀρχαιολογικό μας Μουσεῖο καί τό Μουσεῖο Γουλανδρῆ. Εἶναι ἡ πρώτη συνεργασία ἑλληνικῶν καί τουρκικῶν Μουσείων!

Τί δηλώνει λοιπόν ὁ ἴδιος ὁ τίτλος τῆς ἔκθεσης; Πρῶτα πρῶτα τή σχέση τῶν νησιῶν τοῦ κεντρικοῦ Αἰγαίου μέ τήν «δυτική Ἀνατολία». Ἄκου δυτική ἀνατολία! Τό ἄγχος τῶν Τούρκων νά μήν χρησιμοποιήσουν κάποιον ἑλληνικό γεωγραφικό ὅρο, πού θά κραυγάζει πολιτισμικά Ἑλλάδα (π.χ. Ἰωνία, Αἰολία κτλ) τούς ὁδηγεῖ σέ τέτοια κωμικά εὑρήματα, καθώς δέν ξέρουν πώς καί ἡ λέξη πού χρησιμοποιοῦν (Ἀναντολού) εἶναι δική μας καί ἀντιφάσκει μέ τό Μπατί (δυτική) πού ἔβαλαν μπροστά της.

Πᾶμε παρακάτω. Τά νησιά μας ἀπέναντι ἀπό τήν Ἀνατολία, συγκροτοῦν στόν νοῦ τοῦ παρατηρητῆ μιά γεωγραφική ἑνότητα πού σήμερα φιλοξενεῖ μερικές χιλιάδες κατοίκους σ’ αὐτά καί μερικές δεκάδες ἑκατομμύρια στήν ἀκτή ἀπέναντι. Ἄρα ποιός δίνει σήμερα τό φυλετικό στῖγμα στόν χῶρο αὐτόν; Ἄλλωστε, ὅπως διαβάζουμε καί στά σχετικά δημοσιεύματα τοῦ τουρκικοῦ Τύπου, οἱ πρῶτοι κάτοικοι τῶν Κυκλάδων ἦρθαν ἀπό τήν Ἀνατολία – νάτη ἡ ἑνότητα πού λέγαμε! Καί φυσικά πουθενά στά δημοσιεύματα δέν ἀναφέρεται ἑλληνική καταγωγή κανενός πολιτισμοῦ ἤ πληθυσμοῦ. Θά ψάξει μήπως κανείς νά βρεῖ πότε ἦρθαν οἱ Τοῦρκοι στήν περιοχή;

Ἔχουμε λοιπόν τήν ἔντεχνη διαμόρφωση ἐντυπώσεων στό μυαλό τοῦ μέσου ἐπισκέπτη / ἀναγνώστη ὅτι ὑπάρχει ἕνα πολυαιώνιος ”διάλογος” μεταξύ νησιῶν καί ἐνδοχώρας, ἤ Ἑλλήνων καί Τούρκων, γιά ἕνα κοινό μυαλό. Αὐτό ἀκριβῶς ἔγραψε καί κάποια Σούζαν Φλάουτερ στούς Νew Υork Τimes: “Ἀρχαῖοι σύνδεσμοι φέρνουν μιά σύγχρονη ἐπαναπροσέγγιση”. Νά λοιπόν πού ἐμᾶς τούς Ἕλληνες τό ἀρχαῖο παρελθόν μᾶς ἑνώνει μέ τά στίφη τῶν βασιβουζούκων! Καί γράφει στό ἄρθρο της γιά «ἀρχαιότητες ἀπό τίς δυό πλευρές τοῦ Αἰγαίου», γιά «ἀνταλλαγή ἀγαθῶν καί ἰδεῶν μεταξύ τῶν πολιτισμῶν 5.000 χρόνων» καί γιά τά «πολλά νησιά τοῦ Αἰγαίου πού ἔχουν καί ἑλληνικό καί τουρκικό ὄνομα».

Αὐτά δέν εἶναι παρανοήσεις μιᾶς ἄσχετης δημοσιογράφου. Εἶναι ἡ ἐσκεμμένη προσπάθεια τῆς Τουρκίας νά δείξει συμμετοχή καί νά διεκδικήσει μερίδιο στό πολιτι- σμικό γίγνεσθαι τῆς περιοχῆς, πέραν τοῦ γνωστοῦ πού τῆς ἀνήκει (βραστή προβατίνα, παλούκωμα αἰχμαλώτων, παιδομάζωμα…). Τό λέει καθαρά ἡ ἐπιμελήτρια τῆς ἔκθεσης Ναζαρ Ὀλτσέρ: «θέλουμε αὐτό νά γίνει ἕνα γεγονός μέ τό ὁποῖο θά ὑπερνικήσουμε τίς προκαταλήψεις τῶν τελευταίων ἐτῶν καί θά ἀποτελέσει μία αἰτία γιά νά μοιρα-στοῦμε τήν ὑπερηφάνεια μας γι’ αὐτό τό παρελθόν»! Νά μοιραστοῦμε τόν κυκλαδικό (κατ’ ἀρχάς…) πολιτισμό μέ τούς σκηνῖτες πού ἐνέσκηψαν 40 αἰῶνες μετά!

Τό πρόβλημα βεβαίως δέν εἶναι μόνο τί διεκδικεῖ ὁ ἄλλος ἀλλά καί τό τί κάνεις ἐσύ σχετικά. Ποιά εἶναι ἡ θέση τῆς χώρας μας στό θέμα; Διεκδικεῖ κάποια προνομιακή σχέση μέ τό πολιτισμικό παρελθόν τοῦ Αἰγαίου ἤ ἀρκεῖται στήν γεωγραφική σύμπτωση καί στίς ἀνώδυνες παρόλες γιά πανανθρώπινη κληρονομιά; Δέχεται ἀκόμα τίς ἀστήρικτες θεωρίες περί προελλήνων ἤ προβάλει τήν ἀδιάσπαστη πολιτισμική διάρκεια τοῦ αἰγαιακοῦ χώρου, ἔτσι ὅπως ἀποδεικνύεται ἀπό τά ἀρχαιολογικά δεδομένα; Ἔχει ρεαλιστική ἄποψη γιά τήν τουρκική πολιτισμική παρουσία ἤ ἁπλῶς ὑπακούει στήν πολιτική ὀρθότητα τῶν ἰσότιμων πολιτισμῶν; Δυστυχῶς κανένα θετικό σημάδι δέν ἔχουμε γιά τίς ἀπαντήσεις στά παραπάνω ἐρωτήματα, κι ἀπό μόνο του τό γεγονός ὅτι ἀνεχόμαστε κουβέντες γιά τίς «δυό πλευρές τοῦ Αἰγαίου», ἀφήνοντας στόν ἀέρα τά χιλιάδες νησιά μας καί τόν γενέθλιο τόπο τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἀποδεικνύει πώς οἱ γείτονες «βρίσκουν καί τά κάνουν»…