«Τα ιστορικά μας εδάφη είναι το χανάτο του Εριβάν (δηλαδή το Ερεβάν), το Γκόιτσα (δηλαδή η λίμνη Σεβάν) και το Ζανγκεζούρ (δηλαδή το Σιούνικ Μαχάλ). Θα έρθει η ώρα που θα ζήσουμε εκεί. Το πιστεύω και είμαι σίγουρος γι’ αυτό. Για να το πετύχουμε αυτό, ο καθένας μας πρέπει να κάνει μια προσπάθεια». Ilham Aliyev, 18 Σεπτεμβρίου 2013
Πριν από μερικά χρόνια δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα ξεκινούσα ένα άρθρο με ένα απόσπασμα του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν. Αλλά αν η ιστορία μας έχει διδάξει κάτι, είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να αγνοούμε τις απειλές ή οποιοδήποτε άλλο είδος μηνυμάτων που προέρχονται από τα εγχειρίδια των δικτατόρων.
Μετά τον πόλεμο των 44 ημερών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν ανανέωσε τις προσπάθειές του να διαμελίσει την Αρμενία και να «επιστρέφει στα ιστορικά εδάφη», αν και θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί για τις «ιστορικές» διεκδικήσεις ενός κράτους, που δημιουργήθηκε το 1918, δηλ. μόλις έναν αιώνα.
Το Αζερμπαϊτζάν, έχει επεκτατικές βλέψεις προς ένα άλλο κράτος, που είναι παρόν στους πολιτικούς χάρτες του κόσμου από τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλ. την Αρμενία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε για έναν ηγέτη, ο οποίος έχει πολύ διαφορετική άποψη για τις αρχές του διεθνούς δικαίου και που έχει επανειλημμένα επαναλάβει την πεποίθησή του ότι η ισχύς είναι αυτή που επιβάλλει το «σωστό». Πριν από μερικά χρόνια δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα ξεκινούσα ένα άρθρο με ένα απόσπασμα του Προέδρου του Αζερμπαϊτζάν.
Αλλά αν η ιστορία μας έχει διδάξει κάτι, είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να αγνοούμε τις απειλές ή οποιοδήποτε άλλο είδος μηνυμάτων που προέρχονται από τα εγχειρίδια των δικτατόρων. Μετά τον πόλεμο των 44 ημερών στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν ανανέωσε τις προσπάθειές του να διαμελίσει την Αρμενία και να «επιστρέφει στα ιστορικά εδάφη», αν και θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί για τις «ιστορικές» διεκδικήσεις ενός κράτους, που δημιουργήθηκε το 1918, δηλ. μόλις έναν αιώνα. Το Αζερμπαϊτζάν, έχει επεκτατικές βλέψεις προς ένα άλλο κράτος, που είναι παρόν στους πολιτικούς χάρτες του κόσμου από τον 6ο αιώνα π.Χ., δηλ. την Αρμενία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτε για έναν ηγέτη, ο οποίος έχει πολύ διαφορετική άποψη για τις αρχές του διεθνούς δικαίου και που έχει επανειλημμένα επαναλάβει την πεποίθησή του ότι η ισχύς είναι αυτή που επιβάλλει το «σωστό».
Φαίνεται επίσης ότι η Δήλωση κατάπαυσης του πυρός (9 Νοεμβρίου 2020), που υπεγράφη από τους Προέδρους της Ρωσίας, του Αζερμπαϊτζάν και τον Πρωθυπουργό της Αρμενίας, που έβαλε τέλος στον Δεύτερο Πόλεμο του Καραμπάχ, ερμηνεύεται σύμφωνα με αυτή τη σκέψη. Η δήλωση αναφέρει τη λέξη «διάδρομος» μία φορά και αυτό γίνεται στο πλαίσιο του Διαδρόμου του Λατσίν που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τους Αζέρους από το να μπερδέψουν τη διακαή επιθυμία τους με την πραγματικότητα – δηλαδή να αποκτήσουν πρόσβαση σε έναν «διάδρομο» (με δικαίωμα εξωεδαφικότητας) που συνδέει το ανατολικό Αζερμπαϊτζάν με τον θύλακα του Ναχιτσεβάν (και, το πιο σημαντικό, με την Τουρκία).
Για αρχή, το άρθρο 9 της παραπάνω Δήλωσης έχει ως εξής:
«Όλες οι οικονομικές και συγκοινωνιακές συνδέσεις στην περιοχή θα ξεμπλοκαριστούν. Η Δημοκρατία της Αρμενίας εγγυάται την ασφάλεια των συγκοινωνιακών συνδέσεων μεταξύ των δυτικών περιοχών της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχιτσεβάν, προκειμένου να διευθετηθεί η ανεμπόδιστη κυκλοφορία προσώπων, οχημάτων και φορτίων και προς τις δύο κατευθύνσεις. Η Υπηρεσία Συνοριακής Φύλαξης της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας θα είναι υπεύθυνη για την επίβλεψη των συγκοινωνιακών συνδέσεων.»
Με την εσφαλμένη ανάγνωση και παρερμηνεία αυτού του άρθρου, το Αζερμπαϊτζάν, με την υποστήριξη του κύριου υποστηρικτή του – την Τουρκία, έχει ασκήσει μια πολιτική εκφοβισμού και εκβιασμών κατά της Αρμενίας.
Προφανώς, αυτός είναι ο λόγος που στις 13 Σεπτεμβρίου 2022 στις 00:05 τοπική ώρα, το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε μεγάλης κλίμακας στρατιωτική επίθεση σε διάφορες κατευθύνσεις από το ανατολικό τμήμα των συνόρων Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν. Οι ένοπλες δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, χρησιμοποιώντας βαρύ πυροβολικό, ξεκίνησαν εντατικούς βομβαρδισμούς των πόλεων Γκόρις, Τζερμούκ, Βαρδένης, Καπάν, Σοτκ και γειτονικών χωριών. Τη στιγμή της συγγραφής αυτού του άρθρου, το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει ακόμη τις επιθέσεις του στο αρμενικό έδαφος, στοχεύοντας όχι μόνο στρατιωτικές, αλλά και πολιτικές υποδομές. 105 Αρμένιοι στρατιώτες σκοτώθηκαν, πολλοί άλλοι τραυματίστηκαν, έδαφος έκτασης 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων της Αρμενίας έχει καταληφθεί από το Αζερμπαϊτζάν. Θα μπορούσα να προσθέσω ότι δύο από τα νεαρά αγόρια που σκοτώθηκαν, υπερασπιζόμενοι την πατρίδα τους, είναι από το Aragatsavan, ένα χωριό κοντά στα αρμενικο-τουρκικά σύνορα, όπου μετακόμισαν οι παππούδες μου το 1953 (η οικογένειά μου κατάγεται από το Ερζερούμ) και όπου μεγάλωσε ο πατέρας μου. Αυτοί οι αριθμοί ενδέχεται να αυξηθούν όσο το Αζερμπαϊτζάν συνεχίζει την επιθετικότητά του. Ο χάρτης που παρουσιάζεται δείχνει ξεκάθαρα ότι οι επιθέσεις γίνονται εντός της Αρμενίας, στις ανατολικές και νοτιοανατολικές περιοχές της Αρμενίας.
Η Αρμενία δέχεται επίθεση! Η κυριαρχία της Αρμενίας τίθεται υπό αμφισβήτηση! Η Αρμενία απευθύνθηκε για πρώτη φορά στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών για μια επείγουσα συνεδρίαση. Τα αποτελέσματα αυτής ή οποιασδήποτε άλλης διεθνούς συζήτησης δεν μπορούν να επιβληθούν, αλλά αρνούμαι να δεχτώ ότι η Αρμενία είναι καταδικασμένη. Είναι αλήθεια ότι οι ηρωικοί στρατιώτες της Αρμενίας είναι το μόνο «εμπόδιο» που στέκεται ενάντια στην αζερική εισβολή, αλλά υπάρχουν αρκετά βήματα που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να γίνουν από τη διεθνή κοινότητα για να σταματήσει ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας.
1. Πρώτα απ ‘όλα, θα πρέπει να ενταθούν οι στοχευμένες δηλώσεις που καταδικάζουν την επίθεση από το Αζερμπαϊτζάν στο κυρίαρχο έδαφος της Αρμενίας (Ηνωμένες Πολιτείες, Γαλλία, Καναδάς, Κύπρος, Λουξεμβούργο, πολλοί άλλοι, καθώς και βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν εκδώσει δηλώσεις που προσδιορίζουν τον επιτιθέμενο και προτρέπουν για άμεση παύση των εχθροπραξιών). Οποιαδήποτε άλλη δήλωση που θέτει ισοτιμία μεταξύ ενός επιτιθέμενου και του θύματός του, κάθε είδους «πολιτική ορθότητα» που απευθύνεται «και οι δύο πλευρές», επιτρέπει κυριολεκτικά στον επιτιθέμενο να ενεργεί σε μια ατμόσφαιρα ατιμωρησίας και έτσι να προκαλεί περισσότερη καταστροφή και θάνατο.
2. Δεύτερον, τα καθαρά οικονομικά συμφέροντα δεν επαρκούν για τη συνέχιση του «business as usual» με ένα κράτος που κοροϊδεύει το διεθνές δίκαιο, το οποίο ανταγωνίζεται άλλες δικτατορίες στο αβυσσαλέο επίπεδο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την έλλειψη ίχνους δημοκρατίας. Επομένως, είναι απαραίτητη η ουσιαστική αναθεώρηση όλων των τύπων επικοινωνίας και σχέσεων με το Μπακού. Στην 30ή επέτειο των σχέσεών του με πολλές χώρες στην Ευρώπη, οι διπλωμάτες του Αζερμπαϊτζάν δεν μιλούν για κοινές αξίες, αλλά για τους ενεργειακούς πόρους τους και τη σημασία τους για την Ευρώπη, ιδίως υπό το φως της επικείμενης ενεργειακής κρίσης. Από πότε το πετρέλαιο έγινε αξία; Γιατί το Αζερμπαϊτζάν να θεωρείται αξιόπιστη πηγή ενέργειας για τον κόσμο, όταν ο τύπος του καθεστώτος του, το ποσό που προσφέρει, καθώς και η διαδρομή (που διέρχεται μέσω Τουρκίας) κάθε άλλο παρά «αξιόπιστα» μπορούν να αξιολογηθούν;
3. Τρίτον, εάν οι εκκλήσεις για να σταματήσουν οι επιθέσεις κατά της Αρμενίας αποτύχουν και η επιθετικότητα συνεχιστεί, η υποστήριξη προς την Αρμενία θα πρέπει να αυξηθεί και να επιβληθούν κυρώσεις κατά του Αζερμπαϊτζάν.
Μετά την έναρξη των επιθέσεων στην Αρμενία, ένας δυτικός αναλυτής έγραψε με απόγνωση ότι «ένα έθνος που αντιμετώπισε τη γενοκτονία το 1915 δεν μπορεί να βρει ειρήνη το 2022». Αυτή είναι η θλιβερή αλήθεια και είναι επίσης αλήθεια ότι το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την Αρμενία και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αλλά δεν μπορώ να δεχτώ ότι δεν υπάρχει ελπίδα για ειρήνη.
Η ειρήνη πρέπει να επιβληθεί και, για να το πετύχει αυτό, η Αρμενία δεν πρέπει και δεν μπορεί να ενεργήσει μόνη της. Τα βήματα που αναφέρονται παραπάνω, εάν εφαρμοστούν με συνέπεια, μπορούν να σταματήσουν την επέκταση των εχθροπραξιών σε κάτι πιο καταστροφικό – έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας. Αλλά για να συμβεί αυτό, χρειάζεται περισσότερη συνέπεια, ευθύτητα και στάση αρχών σε όλο τον κόσμο, σε πολυμερές και διμερές επίπεδο.
Σε όλα τα επίπεδα μάλιστα.
Τιγκράν Μκρτσιάν
Πρέσβης της Δημοκρατίας της Αρμενίας στην Ελληνική Δημοκρατία
