Τελευταία συζήτηση με τον Χαφούζ Τζεμαλί και η συνέντευξη που δεν καταφέραμε να κάνουμε
Η γνωριμία μου με τον τελευταίο επίσημο μουφτή της Κομοτηνής, Χαφούζ Τζεμαλί Μέτσο, είναι παλιά. Στα χρόνια που δούλευα στην «Τράκιανιν Σεσί» είχα πάει στη Μουφτεία για να πάρω την ετήσια συνδρομή, μ’ είδε εκεί και μου είπε: «Διαβάζω τ’ άρθρα σου, έχεις πολύ ‘κοφτερή’ πένα, μη σε ματιάσω». Ξαφνιάστηκα.
Αργότερα, κάναμε κάποιες ολιγόλεπτες συζητήσεις. Αλλά ποτέ δε γίναμε κοντινοί.
Κι αυτό φαντάζομαι ήταν λόγω της «αλλεργίας προς τους ανθρώπους των θρησκειών» που άρχισε να με πιάνει από τότε.
Και κάτι άλλο: Ενώ σεβόμουνα πάρα πολύ τον σοφό του λόγο και την σοβαρότητά του πάντα, και ποτέ δε του έδειξα ασέβεια, ουδέποτε τον αποκάλεσα «Μουφτή». Και σ’ αυτό νομίζω έχει το μερίδιο του και η προπαγάνδα που απλώθηκε και ριζώθηκε στην κοινωνία και έλεγε πως «αυτός δεν είναι ο δικός μας μουφτής, είναι ο μουφτής του ελληνικού κράτους».
Κι ύστερα, αν δεν κάνω λάθος το 2013, πήγα να του συμπαρασταθώ στη δίκη που δικαζόταν επειδή «μπλόκαρε» την εφαρμογή του περίφημου νόμου των 240 ιεροδιδασκάλων. Είχε χαρεί πάρα πολύ τότε, όπως και οι συνεργάτες του. Το να έρθει να του συμπαρασταθεί ένας κομμουνιστής σ’ ένα τέτοιο θέμα, μάλλον δε το περίμεναν.
Η τελευταία μας συνάντηση με τον Χαφούζ Τζεμαλί, έγινε λίγο πριν το θάνατό του.
Είχαμε κανονίσει να πάμε για καφέ με τον Ιμπράμ Ονσούνογλου, αυτός πήγε νωρίτερα στην καφετέρια (δε μπόρεσα ποτέ να είμαι τακτικός στα ραντεβού μου!) είδε εκεί τον Χαφούζ Τζεμαλί και την παρέα του και έκατσε μαζί τους. Λίγο πιο μετά έφτασα κι εγώ, με κάλεσαν στη παρέα τους και έκατσα.
Ήμασταν: ο Χαφούζ Τζεμαλί, ο τελευταίος Μουφτής Ξάνθης Μεχμέτ Εμίν Σινίκογλου, ο Πρόεδρος της Διαχειριστής Επιτροπής της Μουσουλμανικής Περιουσίας Σελίμ Ισά, ο δημοσιογράφος Αϊντίν Μποσταντζή, ο γαμπρός του Χαφούζ Τζεμαλί ο Χουσεΐν, ένας εργαζόμενος της Διαχειριστικής Επιτροπής, ο Ιμπράμ Ονσούνογλου κι εγώ.
Εγώ, εκείνη τη μέρα γνώρισα καλύτερα τον Χαφούζ Τζεμαλί.
Καθόμασταν αντικριστά, έλεγε ανέκδοτα, έκανε πλάκα, όταν η κουβέντα ερχόταν στα μειονοτικά και στα θέματα της θρησκείας σοβαρευόταν, γινόταν πάλι ο σοφός άνθρωπος.
Μ’ έπιασε η «ασθένεια» του δημοσιογράφου, άρχισα να κάνω ερωτήσεις στον Χαφούζ Τζεμαλί. Και εκείνη τη στιγμή άλλαξε χρώμα η συζήτηση.
«Χαφούζ αμπί, 30 και χρόνια έκατσες στο πόστο του μουφτή. Υπάρχουν πολλοί που σ’ αγαπούν και άλλοι τόσοι που σε βρίζουν. Δέχτηκες πολλές κριτικές και ύβρης, απ’ το ‘Ο μουφτής του ελληνικού κράτους’ μέχρι και πιο χυδαίες λεκτικές επιθέσεις. Σε κάλεσαν να παραιτηθείς. Σήμερα, όταν γυρίζεις και κοιτάζεις πίσω, είναι κάτι που μετανιώνεις; Ή θεωρείς τον εαυτό σου δικαιωμένο;»
Χαμογέλασε. Άρχισε να μου εξηγεί:
«Εμένα πολύ με δυσφήμισαν. Δεν έδωσα σημασία. Το μόνο που μ’ ενόχλησε ήταν όταν ο Μουσταφά Μπατζακσίζ όταν αναφερόταν για μένα έγραφε τ’ όνομά μου ως ‘Μήτσο’. Αυτό με πλήγωσε. Πριν πεθάνει, μου έστειλε έναν κοινό μας γνωστό, που μου είπε πως ζητά να τον συγχωρέσω. Είπα: Εγώ να τον συγχωρέσω, αλλά τι θα πει αυτό, ο Αλλάχ θα συγχωρέσει έναν άνθρωπο που συκοφαντεί έναν πιστό που δηλώνει μουσουλμάνος, αποκαλώντας τον ‘Μήτσο’ λες και έγινε χριστιανός; Δε νομίζω».
Πήρε μια τζούρα απ’ το ηλεκτρικό του τσιγάρο και συνέχισε:
«Όσον αφορά το θέμα της μετάνοιας… Εγώ 32 χρόνια υπηρέτησα τη μειονότητα και το Ισλάμ. Μέσα σ’ αυτά τα χρόνια δε χάθηκε σπιθαμή βακουφικής γης. Μια μέρα ήρθε ένας υπεύθυνος. ‘Σοφολογιότατε’ μου είπε, ‘θέλουμε μια υπογραφή σας, που δηλώνετε πως το τάδε βακουφικό ακίνητο μας το παραχωρείτε. Και εμείς θα σας παραχωρήσουμε αντίστοιχο χώρο στον Σώστη και θα τελειώσουμε την ανταλλαγή. Και για τη βοήθειά σας θα σας δώσουμε κι εσάς 4 εκ. Δραχμές’. ‘Να το συζητήσω με το δικηγόρο μου και θα σας ενημερώσω’ είπα. Γύρισα στη Μουφτεία, κάλεσα τον δικηγόρο Χασάν Ιμάμογλου. Του είπα: ‘Πάνε πες τους πως όσο καιρό θα κάθεται στο πόστο του Μουφτή ο Χαφούζ Τζεμαλί, δε θα πάρετε σπιθαμή βακουφικής γης’. Πήγε ο Χασάν και τους το είπε. Και πρόσθεσε: ‘Γι’ αυτό το θέμα δε χρειαζόταν να ενοχλήσετε τον Μουφτή. Αν ρωτάγατε σε μένα θα σας έλεγα την απάντηση που θα δώσει’.»
*Ήπιαμε μια γουλιά καφέ. Εγώ συνέχιζα τις ερωτήσεις μου:
«Εγώ προσωπικά είμαι κατά του να μένει ο Μουφτής στη θητεία εφ’ όρους ζωής. Νομίζω και εσάς η αντίστασή σας δεν είναι για την συνταξιοδότηση σας, αλλά για τον τρόπο που έγινε. Αν σας έλεγαν σας συνταξιοδοτούμε λόγω ηλικίας, πείτε μας 3 ονόματα που μετά από σας μπορούν να συνεχίσουν αξία αυτή τη δουλειά, να διαλέξουμε έναν απ’ αυτούς, ποια θα ήταν η στάση σας;»
Μέσα έπεσα.
«Έτσι ακριβώς όπως τα λες. Μπορούσε να γίνει ανταλλαγή απόψεων. Εγώ μπορούσα να δώσω κάποια ονόματα -που δε θέλω να τα πω εδώ- που μετά από μένα μπορούν να συνεχίσουν άξια τη δουλειά αυτή και να υπηρετούν το Ισλάμ. Αλλά εδώ έγινε πραξικόπημα. Και όχι πραξικόπημα σε μένα, αλλά στη Μουφτεία.
Μετά από τις πιέσεις μου, μού είπε ένα απ’ τα ονόματα που θα ήθελε να δει ως διάδοχο. Αλλά δε θα το γράψω εδώ.
Η κουβέντα μας συνεχίστηκε. Έκανα πιο δύσκολες και πιο «προβοκατόρικες» ερωτήσεις. Άρεσαν στον Χαφούζ Τζεμαλί. Τόσα χρόνια είχε συνηθίσει οι δημοσιογράφοι να είναι ή κοντά του, ή απέναντί του. Τώρα ένας δημοσιογράφος που δεν είναι ούτε κοντά του αλλά ούτε και απέναντι και προσπαθεί να δει τα πράγματα απ’ έξω, του άρεσε – αν και προσπαθούσε να μη το δείξει.
Αλλά ο χρόνος μας πίεζε. Ο Χαφούζ Τζεμαλί, καθώς έφευγε, μου απεύθυνε μια πρόταση: «Έλα εσύ και να τα συζητήσουμε όλα αυτά, απ’ το Α ως το Ω. Ακόμα γράψ’ τα αν θες. Να κάνουμε συνέντευξη. Αν θες δημοσίευσέ τη στον τύπο, αν θες κάνε τη βιβλίο, εσύ ξέρεις.»
Εκείνη τη νύχτα μου μπήκε η ιδέα να κάνω μια συνέντευξη-ποτάμι με τον Χαφούζ Τζεμαλί.
Ο άνθρωπος που για χρόνια παρουσιαζόταν ως «άγιος άνθρωπος» απ’ τους γύρω του, και ως «προδότης» απ’ τους αντιπολιτευόμενους του και την «Εθνική Ομάδα»… ο Χαφούζ Τζεμαλί, που πάντα σιωπούσε ή κατέβαζε τον τόνο της συζήτησης, τώρα μου έκανε πρόταση συζήτησης. Αυτή η ευκαιρία δε χανόταν.
Μπήκαν, βέβαια, ενδιάμεσα τα τρεχάματα με τις δουλειές και τα δικαστήρια και δε πρόλαβα εκείνες τις μέρες.
Ύστερα, μια μέρα… που όλο το βράδυ είχα κάνει μεταφράσεις ποιημάτων, κοιμήθηκα στις 8πμ. Όταν ξύπνησα ήταν 3.30μμ έμαθα πως απεβίωσε ο Χαφούζ Τζεμαλί και τον θάψαν κιόλας την ίδια μέρα.
Έτσι, ο Χαφούζ Τζεμαλί, μαζί με τη σάρκα του πήγε στο χώμα και πολλά πράγματα που ίσως θα τα έλεγε σε μένα…
«Ο Αλλάχ να τον αναπαύει»…
Μουσταφά Τσολάκ Αλή
tiken.net 18/2/2020
Σχ. : Ο αείμνηστος μουφτής πέθανε σε μικρό διάστημα αφότου έγινε γνωστό πως είχαν απορριφθεί οι προσφυγές που είχε κάνει κατά του νόμου με τον οποίο τον συνταξιοδοτούσαν υποχρεωτικά.
Ακόμη μια περίπτωση στην οποία το ελληνικό κράτος φέρθηκε ΑΘΛΙΑ σε άνθρωπο στον οποίο όφειλε πολλά
